Een leven lang leren

Bin ich darum achtzig Jahre alt geworden,
Dass ich immer dasselbe denken soll?
Ich strebe vielmehr täglich etwas anderes,
Neues zu denken, um nicht langweilig zu werden.
Man muss sich immerfort verändern, erneuern, verjüngen …

Johann Wolfgang Goethe

Het internationale symposium “Learning from the Bees” dat in 2018 in Doorn werd gehouden heeft de natuurlijke leefomstandigheden van de honingbij nog eens in ons aller belangstelling teruggebracht. De voordracht  van Tom Seeley op dit symposium zowel als zijn boeken geven een schat aan informatie over de honingbij in haar natuurlijke en oorspronkelijke nestgelegenheid: een holte in een boomstam. Meer info over de symposia , 2018 in Doorn (NL) en 2019 Berlijn (D.)  op  learningfromthebees.org.

Onderzoek van Torben Schiffer naar wanddikten, nesttemperaturen en vochthuishouding in de bijenwoning, dat hij ook presenteerde in2018 in Doorn, leidde hem behalve naar de boekschorpioen ook naar het belang van de ecodeksel. Je kunt aan  de bijzonder leerzame resultaten van dit onderzoek niet voorbij gaan. 

Naast bestudering van, steeds voortschrijdend, wetenschappelijk onderzoek kan het beslist geen kwaad om het werk van onze voorgangers nog eens nauwkeurig te bezien. De Abbé Warré  bouwde honderd jaar geleden zijn ‘ruche populaire’  met isolatie en ventilatie aan de bovenkant van de kast. De oude Grieken op Kreta hadden een ronde TBH, in de vorm van een grote aarden bloempot. Hierop lagen de latten waaraan de bijen hun raten bouwden. Uitneembaar dus!

Rond 1850 bedachten Langstroth en Dadant  hun rechthoekige kasten met uitneembare ramen. Interessant is in dit verband ook het onderzoek van de Zwitser Huber aan het einde van de 18e eeuw. Hij ontwikkelde een kast waarin je de raten kom ‘omslaan’, als in een boek, ten behoeve van zijn onderzoek naar de levensgewoonten van de bijen. Uiteraard niet geschikt voor de imkers, noch voor de bijen in onze Immentuin.

De hele ontwikkeling van de bijenkast met uitneembare ramen zoals wij die vanaf 1850 kunnen volgen en waarvan de spaarkast hier in den lande de meest verbreide vorm is, is grotendeels terug te brengen op imkergemak en maximale honingproductie. Zou het niet de moeite waard zijn er eens goed over na te denken waarom wij een type kast blijven gebruiken dat meer dan 150 jaar geleden is ontworpen? Het domesticeren van de  bij en het maximaliseren van haar nut voor de mens  was en is helaas nog steeds voor velen een goede gedachte. Dat deze praktijken en toenemende manipulaties ten koste gaan van het bijenwelzijn realiseert men zich pas wanneer de weerstand van de bijen afneemt. Dit laatste moet je dan ook wel willen en kunnen zien.

BD imkers zetten zich al meer dan veertig jaar in voor  bijenwaardige imkerpraktijken. .Het welzijn van de bij vraagt een andere houding van de imker dan die welke in de gangbare imkerij gebruikelijk is. Ook bij de BD imkers is er sprake van voortschrijdend inzicht. Nog meer ruimte geven aan de natuurlijke behoeften van de Imme is hier de leidraad. Ook het inzicht in de waarde van de honingbij in het geheel van onze fysieke en geestelijke leefomgeving krijgt van de BD imkers de zo nodige aandacht.

Het onderzoek van Tjeerd Blaquière en Peter Neumann (resp. WUR en IBH Bern) betreft de evolutionaire ontwikkeling van de bijenvolken. Ook  zij wijzen op de noodzaak van andere imkerpraktijken. Uit hun onderzoek, dat zij voorjaar 2018 in Wageningen presenteerden, wordt duidelijk hoezeer het voor de bij van belang is dat ruimte geven wordt aan de natuurlijke selectie zoals die door het volk zelf wordt bedreven. De natuurlijke veerkracht en het aanpassingsvermogen van de bij is een ontwikkeling van duizenden jaren. Een bijzonder geslaagde evolutie waar wij vandaag de dag volop getuige van kunnen zijn. 

De selectie volgens door de imker bepaalde criteria, zoals in haar uiterste vorm, (Arista Research) het kweken van koninginnen op basis van sperma van één enkele (of een beperkt aantal) geselecteerde dar(ren) moet volgens Blaquière en Neumann op z’n zachts gezegd flink inleveren. Het kan in elk geval niet het imkeren van de 21ste eeuw zijn, zoals wel wordt beweerd.

Of deze en andere onderzoeken naar de natuurlijke levensomstandigheden van de bijen voldoende tegenwicht geven aan de geldgedreven drang om  de bij te exploiteren en te patenteren is niet evident; de manipulatie en commercialisatie duurt voort.